Kanserde PET/CT

Kanserli hücrelerin normal hücrelerden en önemli farkı hızlı ve kontrolsüz çoğalmalarıdır. Yüksek faaliyet gösteren hücrelerin enerji ihtiyaçları da normalden fazladır. Hücrelerin bu süreçte kullandığı maddeleri (şeker, protein ve bazı özel yapı taşları) görüntüleyebilirsek canlı organizmadaki kanserli dokuları da bulabiliriz. PET/CT cihazı bu mantık temelinde çalışır. 1990’larda PET (pozitron emsiyon tomografi) olarak kullanılan cihazın 2001 yılında CT (bilgisayarlı tomografi) ile birleştirilmesi ile yöntemin başarısı önemli ölçüde artmıştır.
 
Başlıca kullanım alanları; Kanser kuşkusu olan dokunun saptanması: PET/CT cihazının ilk kullanım alanlarından biridir. Cihazın ilk resmi kullanımı ABD’de 1998 yılında akciğerdeki kanser kuşkusu taşıyan bulguların değerlendirilmesidir.
 
Düşük çoğalma potansiyeli olan (düşük dereceli) kanserler, bazı özel kanser hücre tiplerinde (müsinöz adenokanser) ve 1 cm altındaki tümörlerde başarısı nispeten düşüktür.
 
Kanser kuşkusu olan dokudan doğru yerden parça alınması: Kanserli doku aşırı ve kontrollsüz çoğalma nedenyile kendi yapısında hasar oluşturabilir. Hasarlı alandan alınacak parçalar sonuç vermez, PET/CT canlı hücrelerin yoğunlaştığı alanları gösterir ve biopsiye rehber olur.
 
Kanser yaygınlığının değerlendirilmesi: PET/CT teknolojisi, kanser tanısı konulan hastanın ilk aşamadaki hastalık yaygınlığını değerlendirmede (tibbi terimle evrelendirme) birçok kanser türünde başarı ile kullanılmaktadır.
 
Tedavi yaklaşımının belirlenmesi: Ortalama olarak üç hastadan birinde PET sonrası tedavi yaklaşımı değişmektedir. Bazen ağır bir cerrahi uygulama yerine ilaç tedavisi yapılabilmekte ve gereksiz bir cerrahi önlenebilmektedir. Bazı durumlarda ise PET/CT uzak yayılımları olduğu düşünülen hastada yayılım olmadığını göstererek ilaç tedavi kararı yerine ameliyatla kanserli dokunun çıkarılması kararına yol açabilmektedir.
 
Kanser ilacının yararının erken saptanması; Kanser ilaçları yan etkileri azımsanmayacak ilaçlardır, uygun ilacın kullanılması hem gereksiz yan etkilerden kurtaracak hem de kanserli dokuya doğru ilaçla ve erken müdahale ile hastalığı engelleme şansı yakalanabilecektir.
 
Tedavi cevabının belirlenmesi; İlaca cevap hem yapısal değişim hem de hücresel aktivite şiddeti sayısal olarak ölçülerek değerlendirebilmektedir. Canlı kanser hücresinin varlığı ile tedavi etkinliği saptanmaktadır.
 
Işın tedavi planının yapılması; Radyoterapi ya da ışın tedavisinde radyasyon verilecek canlı tümör hücresi alanları PET/CT ile yapılacak haritalama ile daha doğru ve etkili tedavi şansı verebilmekte ve gereksiz olarak sağlıklı dokulara verilebilecek ışını engelleyerek yan etkilerin azalmasını sağlayabilmektedir.
 
Hastalık nüksünün erkenden belirlenmesi: Tedavi kürleri tamamlandıktan sonra hastalar tümörbelirleyicileri veya ultrason ve tomografi gibi  yöntemler ve kan tahlilleri ile takip edilir. Bu yöntemlerde kuşkulu durum oluşursa canlı kanser hücrelerinin yeniden ortaya çıktığı ve yaygınlığı PET/CT yöntemi ile başarı ile saptanır.
 
Tetkik hamileler dışında tüm yaş gruplarında gereklilik halinde uygulanabilir. Tetkikin kanser tarama amaçlı doğrudan uygulanması kabul gören bir yaklaşım değildir. Ulusal ve dünya ölçeğindeki bilimsel otoritelerin önerileri doğrultusunda kullanılması en yüksek faydayı sağlar ve gereksiz kullanımı önler. PET/CT tetkiki hazırlık ve uygulaması 2 saat kadar sürmektedir. Tetkik sonrası 6 saat hamile ve çocuklardan uzak durmak onların gereksiz radyasyon almasını engeller.