Prostat kanseri tedavisinde radikal prostatektomi veya primer radyoterapi görmüş ancak takipte nüks etmiş metastatik hastalarda, Lutetium-PSMA tedavisi başarı ile kullanılmaktadır. Lutesyum-PSMA tedavisinin tümör boyutlarını küçültmede ve çoğalmalarını engellemede etkili olduğu Eylül 2021 tarihinde yayınlanan 831 hastanın çok merkezli araştırma sonuçları ile gösterilmiştir. Bu önemli araştırma metastatik prostat kanseri olan ve diğer tedavi seçenekleri tükenmiş hastalarda Lutesyum-PSMA tedavisinin sağkalım süresinin ortalama 4 ay kadar uzattığını ortaya koymuştur. 

 

Prostat spesifik membran antijen (PSMA) adı verilen prostat kanser hücresine özgü maddeler öncelikle görüntüleme amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. PSMA, galyum 68 izotopu ile bağlanıp damar yolu ile verilerek kanser hücrelerinin varlığı, başka organlara yayılıp yayılmadığı PET-CT cihazları ile saptanabilmektedir. Bu görüntülemenin % 90'ın üzerinde doğrulukta olduğu ve prostat kanseri tarama ve takibinde kanda ölçülen PSA kan testinden daha hassas olduğu saptanmıştır.

 

PSMA tedavileri: Lutesyum ve Aktinyum

​

PSMA ile bağlı olarak verildiğinde kanser hücresinin yerini saptayabilen PSMA aynı zamanda hedefe yönelik moleküler tedavi şansı da vermektedir. Bu tedavi, kanser hücresi nerede ise oraya yönlenen PSMA molekülü sayesinde PSMA'ya bağlı olarak damar yolu ile verilen radyoaktif maddelerle sağlanmaktadır. Lutesyum 177 veya Aktinyum 225 isimli yüksek enerjili radyoaktif maddelerle uygulanan bu tedaviler oldukça yenidir, ilk sonuçlar başarılı ve umut vericidir. Özellikle Aktinyum-225-PSMA tedavisi henüz çok sınırlı sayıda hastaya uygulanabilmiştir.

 

Ancak bu tedaviler klinik kullanıma yeni girmiş olması nedeniyle yalnızca diğer tedavi seçenekleri tükenmiş, hormonal tedaviye direnç gösterdiği saptanmış ve vücuda yayılmış prostat kanserli hastalara uygulanmaktadır. Hastaya ve uygulayan merkeze göre değişmekle birlikte tedavi, genellikle 6-12 hafta ara ile damar yolu ile uygulanan 4 veya daha fazla kürler şeklindedir. Her tedavi kürü sonrasında lutesyum 177 radyoizotopunun tedavi yanında görüntüleme olanağı da vermesi sayesinde hastalık durumu ve önceki tedaviye yanıt hakkında da ek ilaç ve madde verilmeden sintigrafik inceleme yapılarak fikir sahibi olunabilmektedir. Tedavi için hastaların özel odalarda hem radyasyon izolasyonu hem de klinik takip için genellikle bir gün yatırılması gerekmektedir. Tedaviden sonraki haftada hastane dışında da diğer kişilerin gereksiz radyasyona maruz kalmasını önlemek için radyasyon güvenliğine dikkat edilmesi gerekmektedir. Hastaların yarıdan fazlasında ilk uygulama sonrasında bile tPSA (total prostat spesifik antijen) değerlerinde azalma görülmekte, hastanın genel durumunda, ağrılarında iyileşme izlenmektedir. Yaygın metastazları olan hastalarda dahi tam yanıt elde edilebilen olgular bildirilmiştir. Tedavinin en önemli yan etkileri vücuttan atılım yeri olması böbrek fonksiyonlarının olumsuz etkilenebilmesi, kemik iliğinin kan yapımı aktivitesinin olumsuz etkilenebilmesi nedeniyle kan değerlerinin düşmesi, göz yaşı bezi ve tükrük bezlerinde tutulması nedeniyle ağız ve göz kuruluğu gibi yan etkilerdir.

​

Kliniğimizde ilk uyguladığımız Aktinyum-PSMA tedavisinden olumlu sonuç aldık: 

​

Hastamız 56 yaşında, 6 yıl önce tanı alıp ameliyat edilmiş, sonrasında nüks etmiş ve hormonal tedavi başlanmıştı. Hedefe yönelik akıllı ilaç kullanımlarına rağmen hastalığı ilerleyen ve yaygın kemik metastazları gelişen hastaya Lutesyum-177-PSMA tedavisi planlandı. İki kür tedavi ile yanıt alınamadı, kan tPSA değerleri 145'den 450'ye yükselmesi üzerine hastaya aktinyum PSMA tedavisi önerildi. Kemik metastaz sayısı, yaygınlığı ve buna bağlı olarak ağrıları artmış, tPSA değeri 3639'a yükselmişti, genel vücut performansı azalmış ve halsizlik gelişmişti, sürekli ağrı kesici kullanmak durumundaydı. İlk tedavi verildikten iki hafta sonra hastada ağrılar azalmıştı. İkinci tedaviye başlarken ağrı hissetmiyordu ve ağrı bandlarına ve ağrı kesicilere ihtiyacı kalmamıştı. tPSA değeri ikinci tedaviye başlama anında 672'ye düşmüştü. Yani klinik iyileşme yanında bir kür tedavi ile % 82 biyokimyasal yanıt alınmıştı. Toplam 4 kür tamamlandığında tPSA değeri  535 e kadar azalmıştı. Tedavi yan etkisi olarak kemik iliği etkilenmesi olmadı, kan tablosu bozulmadı. Ancak orta derecede ağız ve hafif düzeyde göz kuruluğu oluştu, normale göre % 50 oranında tükürük bezi fonksiyonları azaldı. Ancak bu beklenen ve kabul edilebilir bir yan etkiydi. Ancak 6 hafta sonraki kontrolde hastada yakınma olmaksızın tPSA değerinde tekrar artış saptandı, PSA 914 olarak bulundu ve kemoterapi verilme kararı alındı. 

​

Lutesyum-PSMA tedavi uygulaması ile hastadaki değişim tüm vücut Galyum-PSMA-PET tetkikleri ile değerlendirildi.

 

Nisan 2018 tedavi öncesi, Eylül 2018 ise 2 kür tedavi sonrası görüntülerde yeni kemik metastazları izleniyor:

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

​

 

Aktinyum-PSMA tedavi uygulaması ile hastadaki değişim:

 

Yaygın kemik metastazlarında PSMA aktivitesinde azalma izleniyor. PSA ve klinik ile uyumlu kısmi yanıt bulguları mevcut.

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

​

Radyum 223 (Xofigo)

​

Prostat kanserinde diğer bir önemli gelişme riskli hastalarda en sıklıkla görülen kemik metastazlarının tedavisinde kemiğe yönelik radyoaktif maddelerin kullanılmasıdır. Hormonal tedaviye dirençli, diğer tedavilerden yarar sağlanamamış, kemik yayılımı olan hastalarda yaşam süresini uzattığı gösterilmiştir. Bu amaçla kullanılan radyoaktif madde yüksek enerjili alfa ışını yayan ve milimetrenin onda birinden az mesafeye kadar gidebilen radyum 223 tür. Radyum 223 vücutta kalsiyuma benzer şekilde davranır ve kemiklerde özellikle hastalık bölgelerinde yoğun olarak tutularak yüksek enerji ile kanser hücrelerini öldürebilmektedir. Hastaların kemik ağrılarında belirgin azalma ve PSA kan seviyelerinde önemli düşme, günlük aktivitelerinde iyileşme izlenmektedir. Hastaların % 40 kadarında morfin ve benzeri güçlü ağrı kesici kullanımında azalma görülebilmektedir. Tedavi genelikle 1 ay ara ile 6 kez kürler şeklinde uygulanmakta ve hastanede yatmayı gerektirmemektedir. Ancak kemik iliği kan yapım yeri olması nedeniyle kemikte tutulan bu madde kan tablosunu bozabilmektedir. Radyum tedavisinin yaşam süresine katkı sağladığı çok merkezli bilimsel araştırma ile gösterilmiştir.

 

Hem görüntüleme hem tedavi şansı veren yani akıllı moleküllerle yapılan bilimsel araştırmalar sürmektedir. Yakın gelecekte birçok farklı kanser türünde benzer maddelerin kullanımı mümkün olacaktır.

​

​